گرد‌آوری، تدوین و تالیف: دکتر محمد قلم چی

فناوری زنجیره بلوکی به عنوان یکی از قابل اعتمادترین و امن‌ترین تکنولوژی‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات، هر روزه کاربردهای بیشتری به خود می‌بیند. جهان امروز بیش از گذشته تشنه‌ی راه‌حل‌های خلاقانه و نوآورانه با امنیت بیشتر است و به همین دلیل بلاک‌چین توانسته پیشنهادات قابل توجهی ارایه دهد. برای اکثر مردم، واژه‌ی زنجیره بلوکی تداعی‌ کننده‌ی رمز ارزها به عنوان نمونه بیت‌کوین است، در صورتیکه بلاک‌چین کاربردهای متعدد دیگری نیز دارد.

کاربردهای تکنولوژی زنجیره بلوکی

قرارداد‌های هوشمند

تراکنش‌های زمان‌بر می‌تواند موجب جلوگیری رشد یک کسب و کار شوند، مخصوصا برای سازمان‌هایی که حجم عظیمی از ارتباطات را پردازش می‌کنند. با قراردادهای هوشمند، توافق‌ها می‌تواند به صورت خودکار تایید و امضا شود. این کار باعث از بین بردن نیاز به میانجی شده و هزینه و زمان شرکت را حفظ می‌کند.

با استفاده از قراردادهای هوشمند شما می‌توانید تعهدات یا تراکنش‌های خود را بدون نیاز به واسط یا طرف سوم انجام دهید. این قرارداد در واقع کدهای کامپیوتری است که در پلتفرم بلاک‌ چین ذخیره می‌شود. قراردادهای هوشمند شامل تمام اطلاعات مربوط به شرایط قرارداد است و اجرای تمام بندهای قرارداد به صورت خودکار صورت می‌گیرد. با استفاده از این قراردادها هر دو طرف خیالشان راحت می‌شود که به خواسته‌ی خود خواهند رسید.

 

رای دادن

درست مانند مدیریت زنجیره‌ تامین، وعده بلاک‌چین در مورد رای دهی، در حال جلب اعتماد کاربران است. در حال حاضر، فرصت‌هایی که وابسته به انتخابات دولت‌ها است، در حال پیگیری هستند. یک مثال از آن، حرکت حکومت مسکو برای آزمایش موثر بودن بلاک چین در انتخابات محلی است. انجام این کار به طرز شفاف احتمال تقلب در انتخابات را کم می‌کند که در عین حال یک موضوع مهم در حضور سیستم‌های رای‌گیری الکترونیک است. یک مثال از آن استفاده از بلاک چین برای تسهیل رای دادن توسط سهامداران در NASDAQ است. این کار به کمک همکاری شرکای حاضر در فناوری بلاک چین و راهکارهای هویت‌سنجی دیجیتال انجام گرفته است. بعد از موفقیت، آن‌ها پروژه‌ی رای‌گیری دیجیتال را، یک پروژه عملی و ضروری نامیدند.

 

ارز دیجیتال

سرانجام رشد زیاد بیت‌کوین و ارزهای دیجیتالی دیگر در بازار مورد تحسین است. این ارزها انتقال سریع، امن و ارزان مبالغ را در سراسر جهان ممکن می‌سازند. درحالی که سرویس‌های مالی مختلفی مثل PayPal که تراکنش‌های بین‌المللی را انجام می‌دهد، وجود دارد، اما آن‌ها درخواست کارمزد‌های زیادی را در ازای هر تراکنش می‌کنند. دیگر روش‌های پرداخت نقطه به نقطه نیز معمولا محدودیت‌های خاصی دارند. مثل محدودیت‌های مکانی و حداقل مقدار انتقالی. به همین دلیل است که کسب و کار‌ها مانند کاربران عادی در حال گرویدن به استفاده از ارزهای دیجیتالی هستند. نه فقط به دلیل امن‌تر بودن آن‌ها، بلکه به دلیل ایجاد آزادی و نبود قدرت مرکزی در کنترل حساب‌ها، ارز دیجیتال مشتریان متعددی پیدا کرده است.

 

احراز هویت

بعضی از سازمان‌ها سرویس تایید احراز هویت آنلاین در اختیار مردم می‌گذارند. با استفاده از این سرویس‌ها، می‌توانیم کارت احراز هویت را اسکن کنیم و اعتبار آن را بررسی کنیم. این کار خیلی پر هزینه است. اگر شما از بلاک‌ چین استفاده کنید دیگر نیاز نیست هزینه‌ای بابت زیرساخت آن بپردازید. شما می‌توانید بعنوان مثال از بستر اتریوم برای ذخیره کردن جزئیات هویتتان استفاده کنید. در این صورت هرکسی بخواهد از اعتبار هویت شما با خبر شود، می‌تواند به راحتی از طریق جست‌ و جوی ساده در بلاک چین این کار را انجام دهد.

امروزه نیاز به مدیریت بهتر هویت در وبسایت ها نیز بسیار حس می‌شود، توانایی تایید هویت شما برای تراکنش‌های مالی که بصورت آنلاین انجام می‌دهید. با این حال، خطرات امنیتی که در تجارت اینترنتی وجود دارد، در بهترین حالت مدیریت باز هم ناقص هستند. دفاتر توزیع‌شده روش‌های پیشرفته‌ای برای ارتقای سطح این مدیریت پیشنهاد می‌دهند. داشتن هویت ایمن برای تعاملات آنلاین مهم است.

توسعه استانداردهای هویت دیجیتال، یک فرآیند بسیار پیچیده است. صرف نظر از چالش‌های فنی، یک راه‌حل جهانی و همکاری بین نهادهای خصوصی و دولتی لازم است. علاوه بر این‌، هدایت سیستم‌های قانونی در کشورهای مختلف مشکل بزرگی به شمار می‌آید. تجارت الکترونیک در حال حاضر طبق استاندارد SSL  انجام می‌گیرد.

 

ثبت و استعلام اسناد رسمی

امروزه اکثر سوابق مالکیت شما در کاغذ ذخیره می‌شوند و امکان دستکاری در این سوابق وجود دارد. از آنجایی که این تکنولوژی از کامپیوترها استفاده می‌کند، خطاهای انسانی کاهش می‌یابد.

اگر کسی اطلاعات بلاک ها را دستکاری بکند و اطلاعات را تغییر دهد، عبارت هش تغییر خواهد کرد و این تغییر باعث شکستن توالی بلاک‌ها می‌شود. با این اوصاف کسی نمی‌تواند در این بلاک‌ها تغییر ایجاد کند. هر تغییری از دید همگان مخفی نخواهد ماند. بلاک چین به عنوان یک دفتر عمومی قابل تعمیم، می‌تواند هرگونه ثبتی را به نحو بهتری انجام دهد. ثبت ملک می‌تواند مثال خوبی در این زمینه باشد. در حال حاضر و به روش سنتی پروسه ثبت ملک بسیار پرهزینه است، نیاز به نیروی کار زیادی دارد و به شدت در معرض کلاهبرداری قرار دارد.

تعدادی از کشورها پروژه ثبت املاک را بر اساس بلاک‌چین در حال حاضر اجرا می‌کنند. هندوراس اولین دولت بود که این ابتکار عمل را در سال ۲۰۱۵ انجام داد هرچند که وضعیت فعلی آن پروژه نامشخص است. در سال جاری، گرجستان یک قرارداد را با گروه Bitfury ایجاد کرد تا یک سیستم بلاک چین برای ثبت دارایی ایجاد کند. به گزارش رسمی، هرناندو د سوتو، اقتصاددان برجسته و مدافع حقوق مالکیت، یکی از مشاوران این پروژه خواهد بود. اخیرا، سوئد نیز اعلام کرد که از این سیستم برای ثبت املاک در کشور خود به صورت آزمایشی بهره خواهد برد.

 

جمع آوری پول از طریق برگزاری ICO

ICO یک راه جدید برای افزایش سرمایه است، هرکسی در هرجایی می‌تواند از طریق آن سرمایه گذاری کند. وقتی شخصی در شرکت شما سرمایه‌گذاری می‌کند، شما بایستی به او رسید دهید. ICO دارایی‌های دیجیتالی را پیشنهاد می‌کند و شما می‌توانید با توکن‌های ایجاد شده رسید خود را به سرمایه‌گذار بدهید. توکن‌ها در کیف پول بلاک‌ چینی ذخیره می‌شود. این توکن‌ها می‌توانند برای استفاده از سرویس‌های ارائه شده از شرکت شما به کار برده شوند یا حتی با توکن‌های دیگر مبادله شوند.

 

ذخیره‌سازی داده‌‌

در حال حاضر شما برای ذخیره‌سازی فایل‌های خود از Dropbox یا Gdrive استفاده می‌کنید. مشکل اصلی استفاده از این سرویس‌دهنده‌ها این است که شما باید به آن‌ها اعتماد کنید. دولت‌ها می‌توانند آن‌ها را مجبور کنند، اطلاعات شما را افشا کنند. اما با استفاده از تکنولوژی بلاک‌ چین اطلاعات شما در رایانه‌های مختلف موجود در شبکه با رمزگذاری منحصر به فرد ذخیره می‌شود. همین امر باعث کاهش هزینه‌ها خواهد شد. حتی اگر شما فضای اضافی در رایانه‌ی خود دارید، می‌توانید این فضا را اجاره دهید. Storj مثال خوبی از این موضوع است.

 

بازار بورس

مفهوم استفاده از فناوری بلاک چین برای امنیت و مبادله کالا مدتی است که شکل گرفته است. به دلیل خاصیت باز و امن سیستم بلاک چین، بازار بورس نیز به فناوری بلاک چین به عنوان یک نقطه پرش نگاه می‌کند. بازار بورس استرالیا مدتی است که قصد انتقال عملیات‌های خود به سیستم مبتنی بر بلاک چین را دارد، که توسط استارت‌آپ بلاک‌چین Digital Asset Holding طراحی شده است. در یک مقاله که در سال ۲۰۱۷ چاپ شد، رییس این استارت‌آپ گفت:

این خبر اولین اثبات پرمعنی برای این است که فناوری دفتر کل توزیع شده پتانسیل این را دارد که به نقطه اوج خود برسد.

 

تامین انرژی

در بعضی نقاط دنیا، موسسات اقتصادی و منازل می‌توانند از مزیت‌های شبکه‌های توزیع مبتنی بر بلاک چین، برای ذخیره انرژی و ردیابی دقیق مصرف، استفاده کنند. بلاک چین همچنین می‌تواند برای بهبود دنبال کردن انرژی پاک استفاده شود. زمانی که برق به شبکه فرستاده می‌شود، کسی نمی‌تواند تشخیص دهد که آیا توسط سوخت‌های فسیلی تولید شده‌اند یا باد یا انرژی خورشیدی.

به طور سنتی، انرژی‌های تجدید پذیر توسط مجوز‌های قابل انتقال که توسط دولت تایید می‌شوند، ردیابی می‌شوند. این مجوز‌ها دارای ایراداتی هستند که بلاک چین می‌تواند آن‌ها را حل کند.

 

حسابداری

ضبط تراکنش‌ها از طریق زنجیره‌ی بلوکی، به طور قابل توجهی خطای انسانی را از بین می‌برد و داده‌ها را از دستکاری احتمالی حفظ می‌کند. به یاد داشته باشید که رکوردها هربار که بلاک جدید تولید می‌شود، مورد تایید قرار می‌گیرند. البته کل فرآیند حسابداری نیز موثر‌تر می‌شود. به جای نگهداری رکوردهای جداگانه، کسب و کارها می‌توانند تنها یک دفتر کل واحد نگهداری کنند. یکپارچگی اطلاعات مالی یک شرکت نیز تضمین خواهد شد.

مدیریت سرمایه

مدیریت سرمایه یکی از جالب‌ترین کاربردهای کریپتوکارنسی است، به همین دلیل شرکت هایی مانند SwissBorg توکن‌های خود را برای راه‌حل‌های سرمایه‌گذاری ایجاد می‌کنند و به سرمایه‌گذاران فرصتی عالی برای مدیریت ثروت خود بدون محدودیت‌ها ارائه می‌دهند. طبق ادعای وب‌سایت SwissBorg، این شرکت یک اکوسیستم دموکراتیک است که در آن شما می‌توانید مجموعه‌ای از ارزهای دیجیتالی را مدیریت کنید.

انتشار دیجیتالی خدمات

ناشران و تبلیغ‌کنندگان دیجیتال برای پیدا کردن راه‌هایی برای افزایش بازده‌ای با یکدیگر تلاش می‌کنند. امروزه تبلیغات سنتی تقریبا تاثیرگذاری خود را از دست داده و به نظر کاربران ناکارآمد شده است به عنوان مثال SolidOpinion به منظور حل مشکل، نوع جدیدی از تبلیغات ایجاد کرده‌ است که در آن تبلیغ کنندگان می‌توانند برای محصول خود با ارز دیجیتالی تبلیغ کنند، تبلیغات کاملا مرتبط با محتوایی است که کاربر از آن استفاده می‌کند، در نتیجه بازده آگهی به این روش بسیار افزایش می‌یابد.

این تکنولوژی و استفاده از توکن‌ها باعث می‌شود تا آگهی‌دهندگان، منتشرکنندگان و کاربران همگی سود ببرند. کاربران و منتشرکنندگان با نظر دادن و به اشتراک گذاشتن آگهی توکن کسب می‌کنند و آگهی دهندگان هم با خرید توکن، می‌توانند آگهی خود را در کنار محتوای مناسب قرار دهند. تقریبا همانند هدفی است که BAT دارد.

مدیریت زنجیره تامین

برای مدیریت زنجیره‌ تامین، فناوری بلاک چین مزیت‌های قابلیت ردیابی و به صرفه بودن را به همراه دارد. بلاک چین می‌تواند برای دنبال کردن حرکت کالاها، مبدا آن‌ها، تعداد و … به کار رود. در نتیجه سطح جدیدی از شفافیت را برای اکوسیستم B۲B به ارمغان می‌آورد. همچنین ساده‌ کردن فرآیند‌هایی مانند انتقال مالکیت، بیمه، فرآیند تولید و پرداخت از دیگر مزایای این کار است.

تضمین کیفیت

اگر در زنجیره‌ی تامین یک بی‌نظمی مشاهده شود، یک سیستم بلاک چین می‌تواند شما را به سمت نقطه منشا آن هدایت کند که باعث ساده‌تر شدن کشف و انجام اقدام مناسب برای کسب و کارهای مختلف می‌شود. یک مورد کاربردی برای آن، بخش مواد غذایی است که دنبال کردن منابع تهیه مواد اولیه و جزییات مهم دیگر برای تضمین کیفیت حیاتی است.

حفاظت از مالکیت معنوی

همانطور که می‌دانیم، اطلاعات دیجیتال می‌تواند بی‌نهایت بازتولید شود ‌و به طور گسترده‌ای به وسیله اینترنت پخش شود. قراردادهای هوشمند می‌توانند حق کپی رایت و خودکار فروش آثار خلاقانه را حذف کنند و خطر کپی فایل و توزیع مجدد را از بین ببرند.

مثلا Mycelia سیستمی است مبتنی بر بلاک چین برای ایجاد یک شبکه توزیع موسیقی به صورت همزمان. Mycelia  توسط Imogen Heap خواننده و ترانه سرای انگلیسی ساخته شد تا آهنگسازان را قادر سازد آهنگ‌های خود را به طور مستقیم به مخاطبان بفروشند و همچنین نمونه‌های مجوزدار برای تولید کنندگان داشته باشند. پتانسیل بلاک چین برای پرداخت در غالب کریپتوکارنسی نشان می‌دهد این استفاده برای این تکنولوژی حتما موفقیت‌آمیز خواهد بود.

حکومت

با ایجاد نتایج کاملا شفاف و در دسترس عموم، فناوری پایگاه داده توزیع شده می‌تواند شفافیت کامل را برای انتخابات یا هر گونه نظرسنجی ایجاد کند. قراردادهای هوشمند مبتنی بر اتریوم نیز به این روند کمک می‌کند. تصمیم گیری‌های سازمانی در بلاک چین امکان پذیر است و در عمل، این بدین معنی است که مدیریت دولتی دارایی‌های دیجیتالی و برقراری عدالت، به طور کاملا شفاف و قابل اطمینان صورت می‌پذیرد.

اینترنت اشیاء (IoT)

اینترنت اشیا (Internet of Things) یا IOT به اختصار، به طور کلی اشاره دارد به بسیاری از اشیا و وسایل محیط پیرامون‌مان که به شبکه اینترنت متصل شده‌اند و می‌توان توسط اپلیکیشن‌های موجود در تلفن‌های هوشمند و تبلت آنها را کنترل و مدیریت کرد. حال اگر اینترنت اشیا با تکنولوژی بلاک‌چین ترکیب شود میتواند نوید بخش امنیت بالاتر و سرعت بیشتر در این امر شود.

 

بررسی فرصت‌ها و تهدیدها

تکنولوژی بلاک چین همانطور که در بالا اشاره شد تا کنون 17 کاربرد اصلی داشته است، لکن با توجه به تحریم های ظالمانه ی صورت گرفته امریکا، در اقتصاد ایران جذاب ترین حوزه برای ایران در حال حاضر، ارز دیجیتالی است. لذا فرصت ها و تهدیدات این بخش مورد بررسی قرار می گیرد.

مزایای ارز دیجیتال در اقتصاد ایران

آزادی در پرداخت و دسترسی بین‌المللی

در پول مجازی پرداخت‏ها نظیر به نظیر صورت می‌گیرد و هیچ واسطه‏‌ای در پرداخت وجود ندارد. به همین دلیل با این پول می‌توان به هرکسی در هر جای دنیا بدون وجود کارمزد نهاد واسط و با سرعت، وجه دلخواه خود را پرداخت نمود. این قابلیت در کشوری مثل ایران به دلیل وجود تحریم‏‌ها و دخالت‏‌های کشورهای بیگانه در تعاملات مالی در سطح بین الملل، می‌تواند مزیت منحصربه فردی به حساب آید و تحولی در نظام مالی کشور ایجاد نماید.

هزینه عملیاتی پایین

یکی از معایب نظام‏های متعارف پرداخت در سطح بین المللی، هزینه‌های معاملاتی بالایی است که توسط نهادهای واسط دریافت می‌گردد، اما در نظام‏های نوین پرداخت همانند بیت‌کوین، به دلیل فقدان نهادهای واسط هزینه‌‏های معاملاتی بسیار اندکی وجود دارد و هر فردی بدون نیاز به پرداخت اضافه‌‏ای میتواند وجه خود را انتقال دهد.

سرعت بالا در انتقالات بین المللی و فرامرزی

انتقالات در این سیستم به صورت فردبه فرد صورت می‌پذیرد و به طور میانگین در کمتر از ده دقیقه وجه از حساب فردی به فرد دیگر منتقل می‌گردد. در صورت نیاز به سرعت بالاتر، هر فرد می‌تواند با تعریف کارمزدی برای تراکنش خود سرعت انتقال وجه خود را افزایش دهد. درحالیکه در سیستم کنونی، سرعت انتقال وجه به دلیل وجود واسطه های مالی متعدد بالاتر است.

عدم خلق پول بی‌رویه در اقتصاد و کنترل تورم

با توجه به اینکه خلق پول بر اساس سازوکار تعریف شده در بیت‌کوین، بیش از 21 میلیون واحد امکان پذیر نیست و نیز این نوع پول به صورت غیرمتمرکز بوده و در اختیار بانک مرکزی نیست. لذا امکان خلق بی رویه پول و درنتیجه کاهش ارزش شدید پول و یا تورم افسارگسیخته برای آن متصور نیست. به علاوه در کشورهایی که بانک مرکزی از استقلال لازم برخوردار نبوده و سلطه مالی دولت وجود دارد. امکان گسترش حجم پول به واسطه کسری بودجه های دولت در اقتصاد هست که این مشکل در رابطه با این پول، مشاهده نمی‌گردد.

استفاده از ارز مجازی در شرایط تحریمی ایران

یکی از مزایای ارزهای مجازی برای اقتصاد ایران، استفاده از آن در شرایط تحریم‌‏های بانکی است. چرا که همانگونه که بیان شد ارزهای مجازی نوعی ارز خصوصی محسوب شده و هیچ نهادی توانایی دخالت در تراکنش‏های آن را ندارد. همچنین فرستنده و گیرنده در این سیستم غیرقابل‌ شناسایی است و تحریم‏‌های بین‌المللی نمی‌تواند در تعاملات مالی ایران از این طریق به راحتی اثرگذار باشد.

عدم توانایی دولت‌ها در مصادره و بلوکه کردن

در بسیاری از کشورها در شرایط خاص سیاسی و اقتصادی، دولت ها اقدام به مصادره اموال و دارایی‏های اشخاص حقیقی و حقوقی می‏نمایند و همچنین در وضعیت تخاصم میان کشورها (همانند تنش‏های میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا) بلوکه کردن اموال امری متداول است. این عدم امنیت در ساختار ارز مجازی امکان‏پذیر نبوده و حقوق مالکیت اشخاص و دولت‏ها مورد تعرض و دخالت دیگران قرار نمی‏‌گیرد.

امکان رهگیری و شفافیت

قابلیت رصد و رهگیری مبادلات در رمز ارزینه‌ها از جمله بیت کوین از جمله مزایای آن (به‌دلیل استفاده از بستر زنجیره بلوکی) است که در عین نامشخص بودن فرستنده و گیرنده، رهگیری یک رمز ارز از ابتدا تا انتهای میسر خواهد بود.

امکان انشعاب و ارتقای پروتکل

در شبکه بیتکوین اگر چنانچه قسمتی از اعضای شبکه تصمیم بگیرند که پروتکل نوشته شده در بیتکوین را ارتقا دهند (به طور مثال اندازه هر بلوک افزایش یابد)، میتوان تغییر مد نظر را اعمال نموده و از سیستم موجود جدا شده و ارز دیگری از آن زنجیره به بعد ایجاد نمایند، همانند بیت‌کوین کش. این اصلاحات در بسیاری رمزارزهای دیگر نیز قابل اجراست.

مزیت نسبی استخراج بیت‌کوین

بدلیل ارزان بودن انرژی در ایران نسبت به سایر کشورها، استخراج بیت‌کوین صرفه بیشتری دارد و میتواند سودآوری قابل ملاحظه‌ای را برای کشور در برداشته باشد.

عرضه اولیه سکه

عرضه اولیه سکه از روش‏های نوین تامین مالی کسب و کارهای نو میباشد که از طریق ارزهای مجازی صورت میپذیرد و این امکان را برای کارآفرین فراهم می آورد تا به دور از طی مراحل سخت و پیچیده، سرمایه اولیه مورد نظر خود را به راحتی تامین نماید.

ارز رمزینه ملی

ایران همچون برخی کشورهای دیگر می تواند رمز ارز ویژه خود را تعریف و اجرایی نماید. با پیاده سازی رمز ارز ملی، می توان این مسکوک دیجیتال را بگونه‌ای طراحی نمود تا حداکثر فرصت و حداقل تهدید را به همراه داشته باشد.

چالش‌ها و ریسک‏‌های رمز ارز (مطالعه موردی بیت کوین)

مهمترین بحث در فرآیند سیاست گذاری یک پدیده نوظهور، شناخت چالش‏ های ناشی از آن است لذا قانون‏ گذار و سیاست‏ گذار باید تسلط جامعی بر روی کلیه ابعاد چالشی ارز مجازی داشته باشد. در ادامه کلیه چالش‏های مستخرج از پژوهش‏ های علمی، گزارش های نهادهای بین المللی و یافته ‏های نویسندگان با توجه به شرایط اقتصاد ایران به همراه بهره ‏گیری از تجزیه و تحلیل غلطان (متحرک) آورده می ‏شود. شایان ذکر است این چالش ها مربوط به ارز رمزینه بیت کوین است. با تغییر قوانین رمز ارز، به عنوان مثال در رمز ارز ملی، می توان قسمت قابل توجهی از این چالشها، خصوصاً چالش‌های سیاست‌گذاری و امنیتی را مرتفع نمود.

نوسانات قیمتی و عدم ثبات

قیمت بیتکوین در طول دوره خود با فراز و نشیب‏‌های زیادی مواجه بوده است به ‏طوریکه در طی چند سال از کمتر از یک دلار به بالای 15 هزار دلار رسید (نمودار 1)

به منظور بررسی دقیق تر نوسانات قیمت بیت کوین از روش تجزیه و تحلیل غلطان برای سری‌های زمانی استفاده شده است. این روش نسبت به روش های مرسوم، اطلاعات بیشتری از داده‌ها در اختیار پژوهشگران قرار می‌دهد. بر اساس رابطه (1) و (2) میانگین، واریانس و انحراف معیار متحرک (غلطان) برای سری زمانی قیمت بیت کوین محاسبه شده است. برای محاسبه هرکدام از روابط، پنجرهای متحرک از ? مشاهده که در طول نمونه تغییر می‌کند، استفاده می‌شود تا ویژگی‏های سری زمانی به ‏صورت پویا نمایان شود. در این شرایط به‌‏جای یک میانگین و یک واریانس برای کل دوره، به ازای هر زمان یک میانگین و واریانس خواهیم داشت.

میانگین غلطان (متحرک) قیمت بیتکوین در نمودار (1) به همراه قیمت آن مشاهده میشود و نمودار (2) انحراف معیار غلطان (متحرک) را در طی زمان نمایش می‌دهد.

 

1. ? ̂?(?)=1?Σ??−? ?−1?=0
2. ? ̂?2(?)=1?−1Σ(??−?−? ̂?(?))2?−1?=0
3. ? ̂?(?)= √? ̂?2(?(

 

همچنین مطابق این نمودار در برخی از روزهای سال به طور خاص در یک سال اخیر، نوسانات چندهزار دلاری در ارزش بیت کوین وجود داشته است  که این مطلب منجر به بی اعتمادی به این ارز میشود چراکه خطر عدم ثبات در آن احساس می شود.

فقدان قوانین و مقررات مشخص

پول مجازی برعکس پول‏های سنتی از قوانین و مقررات شفاف برخوردار نبوده و این می‌تواند تبدیل به یک چالش جدی برای هر دولتی شود، چراکه راه را برای انجام کارهای مجرمانه، پولشویی و غیره باز می‌کند و این مشکل به خاطر ماهیت رمزگذاری شده این پول است که در آن هویت واقعی فرستنده و گیرنده ناشناخته می‌ماند.

 

تهدید اقتصاد واقعی

جایی که پول حقیقی و مجازی ارتباط پیدا می‌کنند، پول مجازی مقدار تقاضا را در دنیای حقیقی می‌تواند تحریک کند. همچنین دیگر عوامل اثرگذار بر سیاست پولی نیز از این طریق می‌تواند تحت تأثیر قرار دهد.

مشخص نبودن هویت فرستنده و گیرنده

همانگونه که بیان شده این پول از سازوکار رمزنگاری شده برای ایجاد امنیت در شبکه استفاده می‌کند، لذا هیچ فرستنده و گیرنده‌ای قابل شناسایی نیست و این منجر به اقدامات مجرمانه خواهد شد. به طور نمونه، باج افزارها وجود دارند بدین صورت که سیستم یک مقام ارشد را هک و اطلاعاتش را قفل می‌کنند، مشروط به واریز مقدار معینی بیت‌کوین. در اینجا فرد مجرم پول را دریافت می‌کند، بدون آنکه قابلیت پیگیری وجود داشته باشد. البته لازم به ذکر که این مورد می‌تواند برای ایران در دوران تحریم یک مزیت و فرصت محسوب شود و تبادلات مالی خود را از این طریق بدون آنکه شناسایی شود، صورت دهد.

تضعیف بانک مرکزی و نهادهای واسط

با رواج پول‏های مجازی، نقش نهادهای واسط و بانک مرکزی در تراکنش‏‎های کشور کم‌رنگ می‌شود و این می‌تواند یک خطر بسیار جدی برای سیستم پولی و مالی یک کشور باشد، چراکه در این صورت جایی برای اعمال سیاست‏های پولی نمی‏ماند و هیچ نظارتی بر تراکنش‏های روزانه وجود نخواهد داشت.

امکان فرار مالیاتی، پولشویی و گسترش بخش غیررسمی اقتصاد

به دلیل ماهیت رمزنگاری‏شده این پول و عدم شناسایی طرفین معامله، انگیزه برای انتقال بخشی از معاملات و نگهداری درآمد و ثروت توسط این سیستم وجود داشته و درنتیجه فرار مالیاتی امکان‎پذیر خواهد بود. این فرار مالیاتی منجر به کاهش درآمدهای دولت‏ها شده و زمینه را برای گسترش اقتصاد غیررسمی فراهم میکند. علاوه بر این با توجه به ساز و کار پول مجازی این امکان برای متخلفین فراهم است تا پول غیرمشروع را از طریق فرآیند پولشویی وارد سیستم مالی کشور کنند.

بروز مشکلات امنیتی

الکترونیکی بودن پول مجازی چالش‏های امنیتی مانند گم‌شدن، هک شدن حساب کاربر و سرقت را به همراه دارد. به‏علاوه اگر کاربر اطلاعات حساب و رمز عبور خود را فراموش کند، پول‏های او برای همیشه از بین می‏رود. در سیستم بانکداری متداول کنونی اگر چنانچه فردی کارت عابر بانک خود را گم کند و یا رمز آن را فراموش کند، می‌تواند به‌راحتی با مدارک شناسایی خود به بانک مراجعه کرده و کارت و رمز خود را بازیابی نماید؛ اما در ارز مجازی اگر فردی کلید خصوصی یا عمومی خود را فراموش نماید، به هیچ عنوان قابل بازیابی نیست، چراکه حساب اونزد هیچ نهادی ثبت نیست که بتواند به آن مراجعه نماید. لذا سرمایه او کاملاً از بین می‌رود. به این مسئله اصطلاحاً «گمشدن» می‌گویند.

مشکل وراثت

در نظام بانکی موجود درصورتیکه صاحب حساب فوت نماید، این امکان برای ورثه وجود خواهد داشت که بعد از طی مراحل قانونی، دسترسی به‌حساب فرد متوفی داشته باشند. درحالیکه در سیستم بیت کوین دسترسی به حساب شخص صرفاً با داشتن آدرس کیف پول و رمز عبور امکانپذیر است. درصورتیکه این اطلاعات تنها در اختیار متوفی باشد، هیچ مکانیسمی برای دستیابی ورثه به ارث خود وجود نخواهد داشت.

نامشخص بودن نظر فقهی

یکی از چالش‏های مهم هر پدیده نوظهور در اقتصاد ایران، نظر شریعت در خصوص آن است که آیا آن را مشروع میداند یا خیر؟ در خصوص پول مجازی نیز چنین است. تاکنون هیچ نظر قطعی از سوی فقهای شیعه در خصوص استفاده از پول مجازی اعلام نشده است و لازم است هر چه سریعتر در این رابطه اقدامی صورت پذیرد. البته ناگفته نماند که برخی از فقهای فرق دیگر اسلامی نظر خود را در رابطه با پول‌‏های مجازی اعلام نمودند. همچنین برخی از محققین معتقدند این پول به دلیل عدم امکان خلق پول نسبت به اسکناس‌‏های بانکی تطابق بیشتری با ممنوعیت ربا دارد.

ابهام در ماهیت ارزهای مجازی

یکی از مهمترین چالش‏های ارز مجازی در سراسر جهان ابهام در ماهیت حقیقی آن است. آیا ارز مجازی می‌تواند نقش پول را مطابق با تعریف آنچه عبارت است از «هر چیزی که مورد قبول عامه مردم جهت پرداخت برای خرید کالا، خدمات و پرداخت بدهی واقع شود» ایفا نماید؟ با توجه به تفاوت تفسیر از ماهیت و سازوکار ارز مجازی برخی از کشورها آن‏ها را جزو «کالا» دسته‌بندی نموده‌‏اند. برخی دیگر جزو «دارایی نامشهود» محسوب کرده‌‏اند و دسته دیگر از کشورها ارز مجازی را تحت عنوان «پول» پذیرفته‏‌اند. همانگونه که بیان شد، برخی از دولت‌ها ارز مجازی را «پول» محسوب نموده‌‏اند و به عبارتی اعتقاد دارند که ارز مجازی سه کارکرد اصلی پول را که عبارت‌اند از: وسیله مبادله، واحد محاسبه و ذخیره ارزش داراست. به گفته‌ی برخی از صاحب‌نظران اقتصادی، فقط اشیایی می‌توانند به عنوان پول در نظر گرفته شوند که به طور گسترده در جوامع فراگیر شده و مورد استفاده قرار گیرند. تنها در این صورت است که میتوانند سه کارکرد اصلی پول را ایفا نمایند. درنتیجه ارز مجازی زمانی می‌تواند به عنوان پول مطرح شود که در گستره وسیعی مورد استفاده قرار گیرد و این مسئله تا به امروز به دلیل نوسانات شدید قیمت ارزهای مجازی و عدم حمایت دولت‌ها محقق نگردیده و نتوانسته است اعتماد عامه‌ی جامعه  را به خود جلب نماید.

عدم حفظ ارزش

یکی از مشکلات جدی که در خصوص نگهداری ارزهای مجازی وجود دارد عدم حفظ ارزش آن در گذر زمان است. چراکه حداقل انتظار خریداران ارز این است که بتوانند آن را در آینده خرج کنند و همان ارزش اقتصادی زمان قبلی را دریافت نمایند. برای فهم بهتر این چالش به بررسی همبستگی ساده و غلطان میان بیت‌کوین( BTC ) ، طلا ( Gold)، پوند ( GBP) ،یورو EUR ، فرانک CHF و یوآن CNY شده است.

 

 

 

برای بررسی همبستگی میان قیمت بیت کوین و سایر قیمت‏ ها از کوواریانس و همبستگی متحرک (غلطان) بر طبق روابط 4 و 5 استفاده شده است. همانطور که از تصویر زیر (نمودار 3) مشخص است؛ تغییرات همبستگی میان بیت‌کوین و سایر متغیرها دارای تلاطم های بسیاری است که نشان‌دهنده عدم رابطه مشخص و پایدار با سایر متغیرها هست.

 

 

1. ? ̂12,?(?)=1?−1Σ(?1,?−?−? ̂1,?(?))?−1?=0(?2,?−?−? ̂2,?(?))
2. ? ̂12,?(?)=? ̂12,?(?)? ̂1,?(?)? ̂2,?(?)

 

بر اساس نمودار میتوان بیان داشت رابطه میان قیمت بیتکوین با سایر قیمت‏ها، یک رابطه بسیار پرنوسانی بوده و تغییرات بسیار بالایی در پویایی‏‌های همبستگی میان بیت‌کوین و سایر قیمت‏ها ملاحظه میشود. این تغییرات نشان‏‌دهنده نوظهور بودن و بی‌‏ثباتی قیمتی این ارز مجازی نسبت به سایر دارایی‏های مالی است.

همانگونه که در جدول شماره 1 مشاهده می شود، همبستگی بین بیت‌کوین و کلیه ارزهای منتخب مندرج در جدول منفی است و این نشانه عدم حفظ ارزش در بیت کوین در طول زمان خواهد بود. البته قابل ذکر است که از نگاه دیگر و با توجه به محدود بودن خلق این پول، قیمت آن به سمت افزایش گرایش داشته و میتواند به عنوان ذخیره ارزش قرار گیرد.

برگشت‌ناپذیری وجه

در سیستم کنونی بانک محور اگر چنانچه مبلغی به طور اشتباه واریز شود، بانک با وکالتی که از جانب سپرده گذار دارد میتواند وجه را به راحتی بازگرداند اما در ارز مجازی چون هیچ نهاد مرکزی و واسطی وجود ندارد و همچنین هویت دارندگان کیف پول مشخص نیست اگر چنانچه وجهی به طور اشتباه به یک کیف پول دیگر واریز شود به هیچ عنوان قابل شناسایی و بازگشت نیست.

تهدید رقبا

ارز مجازی همچون بیت کوین به دلیل جلب اعتماد به سیستم، متن باز هستند. و این مسئله منجر میشود که دیگران به راحتی از روی آن برنامه کپی کنند و یک ارز مجازی دیگر درست کنند به طوری که تاکنون (بهمن) 1396 بیش از1500 ارز مجازی خلق شده است. این روند رقابتی می‏تواند تهدید بزرگی برای ارزهای مجازی اولیه همچون بیت‌کوین ایجاد نماید.

فقدان مستند قانونی

با توجه به اینکه انتقال وجه در این نوع ارزها غیرقابل تشخیص و امکان رهگیری آن به راحتی میسر نیست. به طور مثال اگر فردی از یک فروشگاه توسط ارز مجازی کالایی را خریداری نمود و فروشنده پس از دریافت وجه از ارسال کالا امتناع ورزد، خریدار امکان پیگیری حقوقی از مراجع قضایی به دلیل فقدان مستندات لازم را ندارد چرا که آدرس‏‌ها در بردارنده هویت اصلی مالک نبوده و همچنین فروشنده میتواند در هر تراکنش از آدرس جدیدی استفاده نماید. علاوه بر این هیچ نهادی متولی این امر نخواهد بود.

تأمین مالی گروه‌‏های تروریستی و معاند سیاسی

به دلیل ساز و کار پنهان تراکنش‏‌های ارز مجازی، گروه‌‏های تروریستی و معاند می‌توانند برای مقاصد خویش، به راحتی از منابع داخلی و خارجی از طریق ارز مجازی اقدام به تأمین مالی کرده و دستگاه‏‌های اطلاعاتی توانایی شناسایی آن را ندارند.

نقد شوندگی پایین در اقتصاد ایران

یکی از ویژگی‏‌های مهم دارایی‏های مالی، میزان نقدشوندگی آن است. با توجه به نوظهور بودن این پدیده در اقتصاد بین الملل و به طور خاص در اقتصاد ایران، امکان تبدیل ارز مجازی به ارزهای رایج و یا پول رسمی کشور (ریال) در مبالغ بالا دشوار بوده و نیز عدم وجود نظارت مشخص، فاصله میان نرخ خرید و فروش (نرخ حاشیه) در صرافی‏‌های فعال در ایران بالاتر از حد متعارف است.

 

نا آشنایی عموم مردم با ارزهای مجازی

علیرغم گذشت 7 سال از پیدایش ارزهای مجازی در جهان، معرفی این ارزها و فناوری مرتبط با آنها در مجامع علمی و فضای رسانهای کشور به طور جدی مطرح نشده است؛ در نتیجه عموم مردم و حتی نخبگان شناخت مناسبی نسبت به ارزهای مجازی ندارند و این مسئله فراگیری استفاده از این ارزها را با کندی با مواجه کرده است.

عدم امکان تجهیز و تخصیص منابع به فعالان اقتصادی

عدم وجود واسطه مالی همانند بانک در سیستم ارز مجازی، امکان سپرده گذاری در نهاد مالی مشخصی وجود نداشته و به تبع آن تجهیز و تخصیص منابع به فعالیت‏‌های اقتصادی میسر نخواهد بود. در این شرایط استفاده بهینه از منابع خرد و کلان صورت نپذیرفته و رشد اقتصادی از این طریق با مشکل مواجه میشود.

زمان بالای تائید تراکنش برای مبادلات دخلی

تأیید کلیه تراکنش‏های بیتکوین به طور متوسط 10 دقیقه طول میکشد که این زمان نسبت به تراکنش‏های بین‏المللی مزیت اما نسبت به تراکنش‏های داخلی یک عیب محسوب میگردد چرا که تراکنش‏های داخلی در لحظه صورت می‏ پذیرد.

خروج ارز از کشور

در شرایط کنونی ارزهای مجازی که عمده استخراج گران در خارج از ایران می‏ باشند، افرادی که از داخل ایران اقدام به خرید این ارزها میکنند در واقع منجر به خروج ارز (دلار) از کشور و در نتیجه تضعیف اقتصاد کشور می ‏شوند.

مصرف بالای انرژی

هر چه به تعداد تراکنش‌‏ها و اعضای شبکه بیت‌کوین افزوده شود، برای تأیید تراکنش‏‌ها و فرآیند استخراج به انرژی برق بیشتری نیاز است و این مسئله منجر به اتلاف بیهوده انرژی در سطح کلان میگردد.

کامپیوترهای کوانتومی

برخی از صاحب نظران معتقدند که در صورت ظهور کامپیوترهای کوانتومی امنیت ارزهای مجازی بر پایه زنجیره بلوکی به خطر خواهد افتاد و فناوری کامپیوترهای کوانتومی میتواند امنیت شبکه زنجیره بلوکی را بشکند.

 

 

منابع:

1. https://mihanblockchain.com/usages-of-blockchain
2. https://www.yasrebigroup.com/ArticlesDetails/Exchange-of-currencies-in-the-economy-of-Iran-with
3. https://en.yasrebigroup.com/ArticlesDetails/Exchange-of-currencies-in-the-economy-with-a-sweep