بومی‌سازی امنیت الکترونیک، یک ضرورت است نه مطلوبیت

به گزارش خبرگزاری برنا، امنیت الکترونیک مفهوم نوپدیدی است که از حدود سه دهه قبل در جهان شکل گرفته است. امنیت الکترونیک تعریفی گویا با مصادیقی گسترده دارد. درک تئوریک و عملیاتی مفهوم امنیت الکترونیک به افراد، شرکت‌ها، تصمیم‌سازان حوزه امنیت سایبری و سایر مخاطبان خاص و عام کمک می‌کند تا نسبت به تاثیر مخاطرات بالقوه و بالفعلی که فقدان این نوع امنیت بر مناسبات فردی و اجتماعی جامعه می‌گذارد، آگاه شوند. در این خصوص با محمد قلمچی، صاحب نظر و تحلیلگر ارشد حوزه امنیت الکترونیک گفت‌و‌گویی داشتیم که ماحصل آن را می‌توانید در زیر بخوانید:

در ابتدا از فرصتی که در اختیار بنده قرار داده‌اید تشکر می‌کنم. معتقدم درک ماهیت و کارکرد امنیت الکترونیک با توجه به دامنه و گستره این مفهوم و مصادیق فراوان آن، ضرورت دنیای امروز محسوب می‌شود. نمی‌توان در عصر ارتباطات زندگی کرد و نسبت به این مفهوم بیگانه بود. امنیت الکترونیک دانش و فناوری تامین امنیت در جهان تکنولوژی امروز است. برقراری امنیت به‌واسطه حفاظت فیزیکی از اماکن، اشیاء و … با استفاده از تجهیزات الکترونیکی از قبیل دوربین‌های مداربسته، سامانه‌های هشدار، سامانه‌های کنترل دسترسی، سامانه اعلام و اطفای آتش‌سوزی و هر سامانه دیگری که به‌وسیله یک مدار الکترونیکی کنترل می‌شود و کاربری حفاظتی، نظارتی یا امنیتی دارد”همان تعریف اولیه از مقوله امنیت الکترونیک است. همچنین مفاهیم امنیت سایبری و علاوه بر آن، اینترنت اشیاء و هوشمندسازی نیز اخیرا به حوزۀ امنیت الکترونیک افزوده شده است.

همین تعریف نشان دهنده جامعیت و جهان‌شمولی مقوله امنیت الکترونیکی است. مخاطبان این نوع امنیت، همۀ انسان‌های روی کره زمین هستند. از این رو نباید امنیت الکترونیک را صرفاً به یک مجموعه تجاری، اجتماعی، دولتی و عمومی تخصیص داد. از دولت‌ها گرفته تابزرگ‌ترین سازمان‌ها، صنایع، کمپانی‌ها و هلدینگ‌ها و حتی تک تک افرادی که در زیست‌بوم‌های گوناگون و مناطق جغرافیایی مختلف زندگی می‌کنند، محتاج تامین این امنیت هستند. از سوی دیگر، امنیت الکترونیک ماهیتی پایدار دارد، به این معنا که نمی‌توان نسبت به آن نگاهی پروژه محور و مقطعی داشت، زیرا تامین امنیت یک نیاز همیشگی است. بهتر است صریح‌تر بگوییم که امنیت الکترونیک، منبعث از کاربرد مستمر و توقف‌ناپذیر زیرساخت‌ها و ابزار‌های الکترونیک در جهان است؛ بنابراین نمی‌توان برای این نوع امنیت پایدار، حد یقفی قائل شد.

طی سال‌های اخیر بار‌ها در خصوص امنیت سایبری نکاتی مطرح شده و تعاریف اکثرا یکسانی نیز درخصوص آن ارائه شده است. مرز میان امنیت الکترونیک و امنیت سایبری چگونه قابل ترسیم است؟

در اینجا ما از دو مقوله جداگانه با یک مرزبندی مفهومی و مصداقی مواجه نیستیم. امنیت الکترونیک محیط بر امنیت سایبری است. در جهان علاوه بر تجهیزات الکترونیکی که برای حفاظت و ایمنی مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند، حوزۀ اتوماسیون صنعتی و همچنین امنیت سایبری نیز زیرمجموعه امنیت الکترونیک قرار می‌گیرد. اساسا امنیت سایبری منهای امنیت الکترونیک نمود و عینیت ندارد.

زیرساخت‌های سایبری و به طور خاص امنیت سایبری، زمانی موجودیت پیدا می‌کنند که به مثابه متغیری وابسته به بایسته‌های اولیه و در راس آن امنیت الکترونیک تعریف و تصدیق شوند. زمانی که این رابطه را درک کنیم، بیش از پیش نسبت به مقوله امنیت الکترونیک و نقش آن در خلق ساختار‌های سایبری پایدار آگاه می‌شویم.

به خصلت پایدار بودن مقوله امنیت الکترونیک اشاره کردید. در این خصوص برای مخاطبان بیشتر توضیح دهید؟

زمانی که یک پدیده، روند یا زیرساخت در دنیا تثبیت و تبدیل به یک “نیاز مبرم عمومی” می‌شود، قطعا حفاظت و صیانت از آن نیز تبدیل به یک نیاز دائمی می‌شود. این رابطه، کاملا محسوس و منطقی به نظر می‌رسد. به عنوان مثال، زمانی که بشر به استفاده از برق (پس از اختراع آن) روی آورد و این موضوع در سرتاسر دنیا فراگیر شد، حفظ امنیت شبکه‌های برق و صیانت از آن نیز اهمیت پیدا کرد. قاعدتا زمانی این نیاز پایان پیدا می‌کند که این نیاز عمومی به روشی دیگر یا با اختراعی جایگزین مرتفع شود که امکان آن حداقل در عصر کنونی وجود ندارد. بشر به برق و ابزار‌های الکترونیک محتاج است و یکی از نماد‌های این احتیاج دائمی و مستمر، امنیت الکترونیک است. پس ما نه امتیاز یا خواسته محدود، بلکه از نیازی مبرم، الزامی و توقف ناپذیر سخن می‌گوییم. معمولا زمانی که یک پدیده بسط و گسترش پیدا می‌کند، به همان نسبت تهدیداتی متوجه ماهیت و کارکرد آن می‌شود. سوال اصلی اینجاست که در برابر این تهدیدات که مدام در بستر زمان بازتولید و بازتعریف می‌شوند چه باید کرد؟ ما اکنون در زمانی به سر می‌بریم که نسبت میان تهدیدات و فرصت‌های حوزه الکترونیک یکسان است. هر اندازه فرصت‌های استفاده از زیرساخت‌ها و مناسبات این حوزه خلق می‌شود، به همان میزان و قرینه تهدیدات آن نیز خلق می‌شود. به عنوان مثال تهدیدات سایبری دقیقا در مقابل فرصت‌های استفاده از مناسبات سایبری نمود پیدا می‌کند. سرعت خلق این تهدیدات و البته فرصت‌ها بسیار زیاد است. امنیت الترونیک، بستر و فرامتنی است که در آن نه تنها تهدیدات شناسایی می‌شوند، بلکه ابزار‌ها و روش‌های مهار آنها نیز ترسیم و اجرایی می‌شود.

با توجه به مواردی که به آنها اشاره کردید، تکنولوژی‌ها و سامانه‌های مهمی که در دامنۀ تعریف امنیت الکترونیک قرار می‌گیرند، کدامند؟

پاسخ به این سوال فرصتی طولانی می‌طلبد، اما به صورت کلی، نظارت تصویری، مراکز مانیتورینگ و کنترل، هشدار نفوذ، کنترل دسترسی، سامانه‌های حفاظت پیرامونی، زیرساخت‌های داده و انرژی، کلیه ارتباطات صوتی و تصویری، المان‌های هوشمندسازی ساختمان‌های مسکونی، تجاری و اداری، زیرساخت‌های شبکه‌ای و امنیتی، نیروگاه‌های کوچک و بزرگ و کلیه تجهیزات الکترونیکی در بطن این تعریف می‌گنجند.

به تبلور و بسط گسترده حوزه امنیت الکترونیک اشاره کردید. بدون شک یکی از مقولاتی که در حوزه‌های امنیتی هر کشوری اهمیت دارد، بومی‌سازی آن است. آیا امنیت الکترونیک نیز شامل این قاعده می‌شود؟

قطعا همین طور است. بومی‌سازی و توسعه دانش امنیت الکترونیک با توجه به نیازها، اولویت‌ها و اهداف کشورمان در عرصه فناوری، تجارت، علم و مناسبات روزمره ضرورتی مطلق دارد. یکی از نقاط آسیبی که در این خصوص مطرح است، عدم توجه به همین مسئله بومی‌سازی و در نتیجه، عدم تطبیق خروجی این روند با نیازهاست. شاید سال‌ها از ورود سامانه‌های حفاظت و امنیت الکترونیک به سازمان‌ها و شرکت‌های بزرگ سپری‌شده باشد و امروزه، حتی منازل معمولی مسکونی و واحد‌های کوچک صنفی هم بخشی از تجهیزات حفاظت و امنیت الکترونیک، خصوصاً شاخه دوربین‌های مداربسته را به کار گرفته باشند. اما سوال اساسی اینجاست که چرا با وجود این‌همه سامانه امنیت‌الکترونیک، خصوصاً در سازمان‌ها و موسسات بزرگ، وقتی زمان بهره‌برداری از این تجهیزات فرا می‌رسد، تازه کارفرمای محترم متوجه می‌شود که انتظاری که داشته، برآورده نشده است و کارکرد‌های مد نظر وی برآورده نمی‌شود؟ در ایران، فروشندگان متعددی درکشور، بخشی از دانش طراحی را از برند‌های متبوع خود کسب کرده‌اند و به دلیل کمبود مشاور متخصص، کارفرمایان مرجعی جز ایشان برای طراحی پروژه خود نمی‌یابند. در پاسخ به این مسئله باید تاکید کرد که نمی‌توان الگو‌های امنیت الکترونیک را در همه نقاط دنیا و حتی همه شرکت‌های بزرگ، متوسط و کوچک یکسان در نظر گرفت. امنیت الکترونیک باید ناظر بر زیرساخت‌های کلان و الگو‌های اختصاصی و نیاز‌های یک شرکت یا مجموعه طراحی و ترسیم شود. تدوین یک نسخه واحد برای همه مجموعه ها، در کارآمدی امنیت الکترونیک خلل ایجاد می‌کند.

لینک مصاحبه در خبرگزاری برنا: https://borna.news/009K1h

درباره نویسنده

مدیر سایت امنیت الکترونیک

مشاهده نوشته‌های این مولف